«Արտագաղթի ընթացքը կանգ չի առել, և որքան ազնվորեն սա խոստովանենք, այնքան լավ»
10.04.2020 | 13:52
«Իրատեսի» հյուրը Վանաձորի Հովհաննես Աբելյանի անվան դրամատիկական թատրոնի գեղարվեստական ղեկավար ՎԱՀԵ ՇԱՀՎԵՐԴՅԱՆՆ է:
-Պարոն Շահվերդյան, Թումանյանի հոբելյանական տարում նախատեսել էիք իրականացնել մի շարք ծրագրեր, մասնավորապես՝ «Անուշ», «Գիքորը» ստեղծագործությունների բեմադրությունները: Հետևելով Հովհաննես Աբելյանի անվան դրամատիկական թատրոնի անցուդարձերին՝ իրազեկ եմ, որ «Անուշի» բեմադրությունը հաջողությամբ կայացել է: Ի՞նչ կասեք «Գիքորի» մասին:
-Ինձ համար ամենակարևորը «Անուշի» բեմադրությունն էր: Բոլորիս է հայտնի Արմեն Տիգրանյանի օպերան, չկա մի հայ, որ այդ օպերայից որևէ հատված չերգի: Շատ սիրելի է այս պոեմը, բայց դրամատիկական ժանրում այն հաճախ չի ներկայացվում: Դեռ տասնհինգ տարի առաջ էի որոշել բեմականացնել, բայց Սունդուկյանի թատրոն տեղափոխվելուս պատճառով չկարողացա անել դա: Հիմա վերջապես հաջողվեց: Շատ վախենում էի, որ հանդիսատեսը կարող է այն չընդունել:
-Թերևս, Թումանյանի բնօրրանում մարդիկ առավել զգայուն են Մեծ լոռեցու ստեղծագործությունների հարցում: Սա՞ էր Ձեզ անհանգստացնում:
-Այո՛, նաև դա: Մինչև ներկայացման պրեմիերան շատերն ինձ հարցնում էին՝ երաժշտությունը լինելո՞ւ է, Լոռվա բնաշխարհը երևալո՞ւ է: Պատասխանում էի՝ ոչ: Զարմանում էին, տարակուսում, թե ինչպե՞ս կարելի է առանց այդ ամենի «Անուշ» բեմադրել: Սա ինձ շատ էր անհանգստացնում: Բայց ես նաև հասկանում էի, որ հանդիսատեսը փոխվել է, տասնամյակներ առաջվա հանդիսատեսը չէ: Եվ այսօրվա մոտեցումը «Անուշին», այսօրվա թատերարվեստին, թատրոնի ձեռագրին համահունչ մոտեցումն ընդունվեց ոչ միայն երիտասարդների, այլև այն մարդկանց կողմից, որոնք ժամանակին տեսել և սիրել էին Տիգրանյանի «Անուշը»։ Բոլոր ժամանակների համար էլ ժամանակակից են և՛ «Ռոմեո և Ջուլիետի», և՛ «Անուշի» պատմությունները, և՛ նման մյուս պատմությունները: Ոչ միայն ժամանակակից են, այլև սիրելի: Եվ ինձ ուրախացրեց, որ իմ գտած լուծումը հավանեցին մարդիկ, անգամ խոստովանեցին, որ այլ կերպ չէին ցանկանա տեսնել այսօր Անուշին: Ինչ վերաբերում է «Գիքորին», այն մնաց երազանք, որովհետև չկարողացանք ֆինանսներ գտնել՝ իրականացնելու համար: Հիմա էլ չեմ հրաժարվել այդ գաղափարից: «Գիքորը» բեմադրելու համար տարեդարձի սպասել պետք չէ: Պարզապես հիմա դա հնարավոր չէ անել, որովհետև մեր թատրոնը պատրաստվում է հիմնանորոգման, և մեր աշխատանքները այլ հունի մեջ են: Շենքի վերանորոգումից հետո անպայման կանդրադառնանք «Գիքորին»:
-Յուրաքանչյուր մշակութային ոլորտ կարիք ունի տեսաբանների ուշադրության: Որքանո՞վ են թատերագետները հետաքրքրված Վանաձորի թատրոնով:
-Նախկինում, այո՛, կար այդ ուշադրությունը: Վերջին տարիներին՝ ո՛չ: Մի ցավալի իրողության մասին պիտի բարձրաձայնեմ. ո՞ւր են թատերագետները: Կինոյի և թատրոնի ինստիտուտում վաղուց չկա թատերագիտության բաժին: Հիմա ավելի շատ լրագրողներն են թատերագիտությամբ զբաղվում: Ոչ բոլորին է դա հաջողվում, բայց իհարկե, կան լավ լրագրողներ, որոնք կարող են թատերագետ կոչվել: Նրանց կողմից կա մեր թատրոնի նկատմամբ որոշակի վերաբերմունք: Խոսքը միայն լավ վերաբերմունքի մասին չէ: Ավելի ճիշտ կլինի ասել, որ նրանք հետևում են իմ ստեղծագործական ճանապարհին: Դա լավ է, բայց քիչ է: Պիտի ասեմ, որ ոչ միայն մարզում, այլև Երևանում կա թատերագետների պակաս: Երևանում նույնպես լրագրողներն են լրացնում այդ բացը: Հույս ունեմ, որ ինստիտուտի նոր ղեկավարությունը կմտահոգվի այս հարցով: Պարտադիր չէ ամեն տարի թատերագիտական կուրս բացել, բայց երկու-երեք տարին մեկ գոնե պետք է կատարել ընդունելություն այդ բաժնում, որպեսզի այս տարիների թատրոնի պատմության մեջ վակուում չառաջանա: Այս կամ այն ներկայացման մասին թռուցիկ նյութերը, որ գրվում են այսօր մամուլում, թատերագիտություն չեն, դրանք ընդամենը ինֆորմացիա են, այդպես թատրոնի պատմություն չի ստեղծվում:
-Մարզում մշակույթի պահանջարկն ի՞նչ մակարդակի վրա է: Դուք հանրապետության մայր թատրոնն եք ղեկավարել, այս իմաստով ավելի ակտիվ դաշտում եք եղել: Մարզը շա՞տ է զիջում մայրաքաղաքին մշակութային հետաքրքրասիրության առումով:
-Այն հետաքրքրությունը, որ կար մշակույթի, կոնկրետ թատրոնի նկատմամբ 20-30 տարի առաջ, հիմա չկա: Այն ժամանակ թատրոնը խաղում էր ամիսը 25-30 ներկայացում, բոլոր տոմսերը սպառվում էին նախօրոք: Այսօր սա անհնար է ոչ միայն մարզում, այլև Երևանում: Ոչ մի թատրոն ամեն օր ներկայացում չի խաղում: Երևանի մասով բացատրությունը թողնում եմ մի կողմ, բայց մարզերի մասին կարող եմ ասել, որ պատճառներից գլխավորը բնակչության թվի նվազումն է: Եթե նախկինում Վանաձորում կար ավելի քան 200 հազար բնակչություն, հիմա պատկերը սարսափելի է. բնակչության թիվը կազմում է 60-70 հազար: Մենք հիմա խաղում ենք ամիսը 8-10 ներկայացում, հիմնականում՝ լեփ-լեցուն դահլիճներում: Սա լավ է Վանաձորի նման քաղաքի համար, բայց մեծ հաշվով գոհացուցիչ չէ: Ես չեմ կարող պարծենալ ու կեղծ ճառեր ասել այն մասին, թե մարզերում մշակույթը ծաղկում է: Պարզապես մարզերում կան մարդիկ, որոնք ամեն գնով պահպանում են մշակույթը, որոնց համար դա կյանքի իմաստ է: Եվ փառք Աստծո, որ կան այդպիսի մարդիկ:
-Մեր երկրում կատարված քաղաքական փոփոխություններից հետո խոսվում է արտագաղթի կասեցման, անգամ ներգաղթի մասին: Այս իմաստով փոփոխություն չե՞ք տեսնում:
-Դեռ չեմ տեսնում: Սպասում էի, որ այդպես պիտի լինի, բայց դեռ այդպես չէ: Հեղափոխությունից որոշ ժամանակ անց ինձ մոտեցան մարդիկ և բնութագիր խնդրեցին: Պարզվեց՝ որոշել են մեկնել երկրից և իրենց պետք է, որ քաղաքի անվանի մարդկանցից դրական բնութագրեր ստանան: Այնպես որ, արտագաղթի ընթացքը կանգ չի առել: Եվ որքան ազնվորեն սա խոստովանենք, այնքան լավ. սա մեր բոլորի ցավն է: Ինձ համար, համենայն դեպս, մեծ ցավ է: Որքան շատ եմ մտածում այս մասին, այնքան տխրում եմ: Երբեմն Մկրտիչ Արմենի «Հեղնար աղբյուրի» հերոսի նման ինքս ինձ ասում եմ. «Հըբը կյանքս ընչի՞ անցավ»: Այդ պրոցեսը կանգնեցնելու կամ նվազեցնելու ճանապարհները շատ են, և մշակույթի գործիչները նույնպես այստեղ անելիք ունեն: Ես, օրինակ, իմ աշխատանքով փորձում եմ կարողացածս անել: Ոչ միայն ես, այլև ամբողջ թատրոնը՝ աբելյանցիներս ենք դա անում, բայց միայն մեզանով չէ, շատերը պիտի փորձեն քայլեր ձեռնարկել, որպեսզի կանխվի արտագաղթը: Երբ տեսնում եմ, որ քաղաքում մի փողոց արդեն բարեկարգված է, և մեքենան հանգիստ երթևեկում է, լավ եմ զգում: Բայց տեսնում եմ մի այլ փողոց, որը խարխուլ վիճակում է, սիրտս ցավում է: Մեզանում մի վատ բան կա: Մենք ուզում ենք՝ ամեն ինչ միանգամից լինի: Հասկացանք, եղավ հեղափոխություն, բայց հո չի՞ կարելի մտածել, թե քնեցինք-արթնացանք, և ամեն ինչ պիտի լավ լինի: Սա մեզ հատուկ մտածելակերպ է և սխալ, բացասական մտածելակերպ է: Մի շատ վատ բան էլ կա մեր մեջ. մենք ինքներս մեզ շատ ենք ուտում: Շատ ենք քրքրում իրար: Սա տեսնում է արտաքին աշխարհը, այն թշնամի բանակը, որ մեզ ուզում է ոչնչացնել: Եվ իհարկե, եթե երկրի ներսում կա այս բանը, թշնամին ուրախանում է ու փորձում ամեն ինչ անել, որ դա ավելի շատանա, ավելի խորանա: Մենք վերջապես պիտի հասկանա՞նք սա, թե՞ ոչ: Ինչքա՞ն պիտի ինքներս մեզ կրծենք: Հայտնի նախադասությունը՝ «Հայ ժողովուրդ, քո փրկությունը քո միասնական ուժի մեջ է», միայն ասում ենք, բայց շատ քիչ բան ենք անում, որ դա կայանա: Ես նիհիլիստ չեմ, ես շատ լավ բաներ եմ տեսնում այսօր: Ես միշտ ապրել եմ շատ համեստ կյանքով, հիմա էլ շարունակում եմ այդպես ապրել: Դղյակներ, չգիտեմ ինչ հարստություն չեմ ունեցել, չունեմ, ինձ պետք էլ չէ: Եվ պատրաստ եմ ավելի քիչ բան ունենալու, միայն թե չորս կողմս ինչ-որ դրական փոփոխություն լինի: Մենք շատ ծանր բաներից ենք ազատվել, իրոք: Չեմ ուզում շատ ծավալվել այս թեմայով, բայց միայն մի բան եմ խնդրում իմ ժողովրդից՝ համբերատար լինել: Չի կարելի մտածել, որ հենց վաղը պիտի ունենաս այն ամենը, ինչ քեզ պետք է: Դեռ պիտի շատ աշխատենք, շատ ստեղծենք, որ մեր բոլոր ցանկացածներն ունենանք:
-Ոչ մեկի համար նորություն չէ, որ թատրոնի աշխատավարձերը խիստ խորհրդանշական են: Դերասանների կենսական պահանջներն ինչպե՞ս են համատեղվում իրենց աշխատավարձերի հետ:
-Մեծ դժվարությամբ: Չեմ էլ ուզում ասել, թե ինչքան են թատրոնի աշխատավարձերը: Թող մեր հանդիսատեսը չիմանա այդ թվերը:
-Չեմ կարծում՝ այդքան անտեղյակ են:
-Երևի: Ցավն այն է, որ ես այսօր դերասանին չեմ կարողանում ասել՝ չի կարելի բացակայել փորձից, ներկայացումից և գնալ այլ գործի: Առաջ արգելում էի, բայց հիմա հասկանում եմ, որ կյանքն իր օրենքներն է թելադրում, և պետք է դրանց հետ հաշվի նստել: Հիշում եմ, երբ խորհրդային տարիներին Սունդուկյանի թատրոնում իմ դիպլոմային բեմադրությունն էի անում, փորձի ավարտին դերասաններն ինչ-որ անհանգիստ շտապողականության մեջ էին լինում: Մեկը գնում էր ռադիո, մյուսը՝ հեռուստատեսություն, երրորդը՝ պոեզիայի երեկոյի: Բայց այդ ամենը չէր խանգարում նրանց հիմնական աշխատանքին թատրոնում: Ոչ մեկի մտքով չէր անցնում թատրոնի աշխատանքը հարմարեցնել մյուս գործերին: Հիմա հակառակ պատկերն է: Շատ դեպքերում դրսի աշխատանքի դիմաց վարձատրությունը անհամեմատ մեծ է թատրոնի աշխատավարձից, և դերասանն ընտրություն չունի: Իրենց հաշվին օրեր են վերցնում, շաբաթներ: Բայց երբ միաժամանակ մի քանիսն են բացակայում, թատրոնի աշխատանքը կանգ է առնում: Ծանր է վիճակը, և մենք համբերում ենք: Ինչքան կդիմանանք, չգիտեմ: Երբ առաջ մարդկանց որևէ կոչման էին ներկայացնում, մենք չէինք կարևորում: Բայց հիմա ես դա շատ կարևոր եմ համարում. այսպիսի պայմաններում աշխատող մարդկանց գոնե այդկերպ պետք է գնահատել, և ես ուզում եմ ասել՝ մտածեք մարզային թատրոնի աշխատողների մասին և շատ լուրջ մտածեք:
Զրույցը վարեց
Կարինե ՌԱՖԱՅԵԼՅԱՆԸ
Հ.Գ. Վահե Շահվերդյանի հետ հարցազրույցը կայացել է համավարակի հայաստանյան բռնկումից և ինքնամեկուսացման կենսակերպին անցնելուց առաջ: Այս է պատճառը, որ զրույցում չկա անդրադարձ օրախնդիր այդ թեմային:
Հեղինակի նյութեր
- Անհամբեր ու սիրով եմ սպասում իր հերթական գրին, ես էդ գրի մշտամնա ընթերցողն եմ
- Դերենիկ Դեմիրճյանի ժառանգության արժևորումը՝ ժամանակակից գիտական խոսքով
- Երախտագիտություն՝ կինոլեզվով
- Դերենիկ Դեմիրճյան-145
- «Այս մարդիկ չեն սիրում մեր ժողովրդին, պատրաստ չեն նրա հոգսը կրելու՝ առանց պարգևավճարի»
- «Պետությունը կորցրել է իր դեմքը, և եթե մենք թույլ տանք, որ այս ճգնաժամն ավելի խորանա, ուղղակի կկործանվենք»
- «Կա այսպիսի մի կարծիք՝ հարկ է ստեղծել Հայաստան ամրոց-պետություն»
- «Մի բան հստակ է՝ այս իշխանությունները պետք է անհապաղ հեռանան»
- «Եթե մեր մշակույթը լիներ բարձր մակարդակի վրա, մենք այսօրվա ողբերգությունը չէինք ունենա»
- «Մեր թշնամու գործած ոճիրներից ու հանցագործություններից ոչ մեկը թույլատրված չէր որևէ օրենքով»
- «Ի սկզբանե մտածել են արնաքամ անել ժողովրդին, բերել-հասցնել մի վիճակի, որ հետո ասեն՝ դե՜, չդիմացանք, ու ստորագրեն այս փաստաթուղթը»
- «Վերջին տեխնոլոգիաներով զինված հարուստ, անպարտ բանակ, սեփականին զուգահեռ՝ պետական հզոր արդյունաբերություն պիտի ստեղծենք»
- «Եթե հիմա ենք գնում փոխզիջման, դրա տակ ի՞նչ է ենթադրվում. ինքնաոչնչացու՞մ, ինքնասպանությու՞ն»
- «Աստված մեզ հետ է և մեր արդար գործին զորավիգ»
- «Պարտադրված պատերազմը, իհարկե, ծանր բան է, բայց մենք պատրաստ էինք դրան»
- «Հանուն ազգի, հանուն հայրենիքի զոհվածների հերոսությունը չափանիշների փոփոխության ենթակա չէ»
- «Ինչպես Հիսուսը, այդպես էլ Նարեկացին Աստծուց ներողություն է խնդրում բոլորիս մեղքերի համար»
- «Մենք աշխարհի մեջ ենք, ու աշխարհն է մեր մեջ. պարզապես, որպես գաղտնի զենք, ունենք Ոգին, որ մեզ պահել ու պահելու է»
- «Մենք Աստուծոյ փառք կու տանք, որ հայրենիքը կը մնայ հայրենիք եւ մեր մնայուն հասցէն»
- «Կարդում էի այն ստեղծագործությունների ցանկը, որ պատրաստվում են հանելու դպրոցական դասագրքերից, ու սարսափում էի»
Մեկնաբանություններ